Bir îman kafilesi ile başbaşa bulunuyoruz... İşte bu kafilenin izleri... Ve işte önderleri... İşte şunlarda yollarındaki işaretler... Bu kafile yeryüzü denilen şu yıldız üzerindeki uzun yolculuğu boyunca beşeriyeti böyle kucaklıyor... İnsanlık yolunu yitirdiği, Allah’ın doğru yolundan ayırılıp ta çeşitli yollara sapıttığı ve yularını şeytanların tuttuğu şehevî arzuların baskısı altında ezildiği zaman... Şeytan sırf kinini dindirmek, intikâmını almak ve insanoğlunun dizgininden tutarak cehenneme doğru sürüklemek için şaşırttığı zaman... bir de bakıyoruz ki bu yüce kafile beşeriyeti hidayete doğru yöneltiyor, önüne ışık tutuyor ve cennet rayihasını kokutarak huzura kavuşturuyor... İnsanlığı zehirli yollardan sakındırıyor, melun şeytanın ve eski düşmanın şerrinden koruyor...

TARİH BOYUNCA ÎMAN KERVANI

Bir îman kafilesi ile başbaşa bulunuyoruz... İşte bu kafilenin izleri... Ve işte önderleri... İşte şunlarda yollarındaki işaretler... Bu kafile yeryüzü denilen şu yıldız üzerindeki uzun yolculuğu boyunca beşeriyeti böyle kucaklıyor... İnsanlık yolunu yitirdiği, Allah’ın doğru yolundan ayırılıp ta çeşitli yollara sapıttığı ve yularını şeytanların tuttuğu şehevî arzuların baskısı altında ezildiği zaman... Şeytan sırf kinini dindirmek, intikâmını almak ve insanoğlunun dizgininden tutarak cehenneme doğru sürüklemek için şaşırttığı zaman... bir de bakıyoruz ki bu yüce kafile beşeriyeti hidayete doğru yöneltiyor, önüne ışık tutuyor ve cennet rayihasını kokutarak huzura kavuşturuyor... İnsanlığı zehirli yollardan sakındırıyor, melun şeytanın ve eski düşmanın şerrinden koruyor...

Gerçekten parlak bir sahne bu... Evet uzun yol boyunca hayat okyanusundaki derin çatışmayı canlandıran son derece göz alıcı bir manzara...

Beşeriyetin mazisi, oldukça zor anlaşılabilen karışıklıklarla doludur. *Eş mizaçlı bu yaratığın terkibindeki formül hayli çetindir. Zira bu varlık birbirinden çok ayrı ve uzak olan iki unsurdan meydana gelmiştir ki taban tabana zıt olan bu unsurlar, ancak Allah’ü Teâla’nın takdir ve kudretiyle telif edilmişlerdir. Bunlardan birisi ç a m u r dur. İnsanın iskeletini teşkil eder. Öteki ise Allah’ın kendi ruhundan (yüce lütfundan) bahşettiği n e f h a d ı r. Çamur İskeleti asıl insan yapan da budur... İşte böyle bir yaratık, tarihî hayatını elbette karışık faktörler ve amillerle iç içe yürütecektir. Bu haliyle insanoğlunun hem fizikî hem de metafizik âlemlerle alâkası olacaktır. Adem’in kıssasını anlatır ken bıı konuya temas etmiştik İlâhi gerçeklerle münasebeti olacak o'nun irade-i sübbaniyesi, kudreti, kuvveti, takdiri, lütfü, rahmeti, vesaire ile... Mele-i Âla

ve melekler ile de alâkası olacağı gibi, İblis ve avanesiyle de alâka sız kalamıyacak. Elle tutulan gözle görülen şu âlem ve bu âlemde hüküm süren değişmez ilâhı kanunlarla da alâkası olacak... Yeryüzündeki öteki mahlûklarla da ilgisi bulunacağı gibi insanlar kendi aralarında da yekdiğeriyle alâkalı olacaklar.

Kısacası, insan bu fıtratı ve münasebettar olduğu bu faktör ve ufuklarla uyuşan veya çatışan bu kabiliyetleriyle hem bu Alemin le, hem de bu ufuklarla karşılıklı faaliyet icra eder... Muhteld da ka ve münasebetlerle iç içe girmiş olan bu hayat okyanıı içinde akıp gitmektedir insanlığın tarihî. İnsan bünyesindeki zaaf ve kııv vet, takva ve hidayet, görülen ve görülmeyen âlemler ile mitim • bettâr olarak, kâinatta bulunan maddî ve manevi güçler ve timini larla faaliyet icra ederek ve nihayet İlâhî takdir ile alâkadaı nU rak... tekevvün eder insanlığın tarihî... ve İslâm bu karnıskm imli vakıaların ışığında açıklar insanlık tarihini...

İnsanlık tarihini «İktisadî» veya «siyasî» yönden ele alanlın vardır. Bazıları da «biyolojik» veya «ruhî» yahutta «psıknlnıık- , ■ n den ele almaktadırlar. Kimisi de «aklî» yönden ele alır. Ilımlmnı hepsi de insanın yakından veya uzaktan fakat sıkı ukıv.ı I:l•

lunduğu öteki amilleri hesaba katmazlar. İnsanlığın Inı llıl İm

lerle meydana gelmektedir. Durum bu iken onlar m«".<hy lek lı bakarlar. Ancak İslâmın bu tarihe bakışı değişik nlmıışlıır 1 1 •" sanı çevreleyen bütün şartları dikkate almış ve itinan11h İm ıhım İm açıdan bakmıştır.

Biz, Kur’an’ın bu şartları ve insanın oluştuğu viimiII olduğu id bi aksettiren gerçek sahneleriyle karşı karşıyuyız Ih şnılveiin «I" ğuşunu gösteren sahneye şahit olmuştuk. Maddî ve manevi Alemi« • le gizli açık unsurların bu sahnede bir araya geldiğini cnrmüiftük Bu âlemlerle insan dediğimiz varlığın ilk andan itibaren alakalı ııl duğunu müşahede etmiştik. Bu yaratığın temel kabiliyetleri Iıl/« gösterilmişti. Mele-i Âlâ da değerli yeri ve doğuşu Hak TeAlA ima fından ilân edilirken meleklerin nasıl secde ettiklerini görmüşlük İnsanın zayıf tarafı da vardı. Bütün yukarıdaki tazim ve Ikıamlaı dan sonra şeytanın onu nasıl peşinde sürüklediğine de şahit otmuş tuk. Evet sonra insanoğlu yeryüzüne indirilmiş ve artık oradaki vu sata uyarak yeni şurtlarla haşir neşir olmaya başlamıştı.